Po zamknięciu polskiej granicy z Białorusią w nocy z 11 na 12 września 2025 roku, sytuacja na przejściach białorusko‑litewskich i białorusko‑łotewskich zmieniła się w błyskawicznym tempie. Decyzja, podjęta na mocy rozporządzenia Mariusz Kamiński, ministra Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, była odpowiedzią na rosyjsko‑białoruskie manewry „Zapad 2025”. Dzięki temu jedynymi legalnymi przejściami do Unii Europejskiej stały się te prowadzące przez Litwę i Łotwę – ale z licznymi ograniczeniami.
Dramatyczna zmiana po zamknięciu granicy polskiej
Polska, będąc jedną z trzech dróg wyjścia Białorusi z UE, nagle wycofała się z gry. Zamknięcie przybrzeżnego przejścia w Kuźnicach, które do tej pory obsługiwało kilkaset pojazdów dziennie, nie tylko odciążyło ruch tamtejszych służb, ale także wywołało natychmiastowy przepływ kierowców na przejścia litewskie i łotewskie.
Na białoruskie przejścia graniczne nie było więc nagłego tłumu. Według danych Komitetu Granicznego Białorusi z 9 września 2025 r., o godz. 16:00 czasu mińskiego, żadne z trzech przejść nie odnotowało kolejek samochodowych ani autobusowych.
Obecny stan przejść białorusko‑litewskich i białorusko‑łotewskich
Na granicy białorusko‑litewskiej działają dwa przejścia:
- „Kamienny Łog” po stronie litewskiej znany jako „Medininkai”;
- „Bieniakonie” – po litewskiej stronie „Šalčininkai”.
Jedno przejście białorusko‑łotewskie – „Grigorowczyna” (litewska strona „Pāternieki”) – również nie wykazywało oczekujących pojazdów.
Jednak wjazd samochodem z białoruskimi tablicami na Litwę wymaga spełnienia kilku warunków: ważna wiza litewska lub zezwolenie na pobyt, cel wyłącznie prywatny oraz kierowca będący właścicielem pojazdu. Obywatele UE mieszkający na Białorusi mogą wjechać bez wizy, ale osoby z polską wizą lub kartą pobytu – nie.
Nowe zasady rejestracji pojazdów od 15 października 2025
Łotwa wprowadza od 15 października obowiązkowy Elektroniczny System Rezerwacji Kolejek (ERRS). Wszystkie pojazdy, które chcą przekroczyć wschodnią granicę – zarówno ciężarówki, jak i samochody osobowe – muszą najpierw zarejestrować się w internetowym serwisie www.lvborder.lv lub www.lvrobeza.lv.
System działa podobnie do platform używanych już w Estonii i na Litwie. Po zalogowaniu i opłaceniu rezerwacji, użytkownik otrzymuje numer kolejki i wybrany przedział godzinowy, w którym może stawić się na kontrolę. Jeśli ktoś nie zarejestrował się wcześniej, wciąż może zgłosić się na miejscu – ale tylko wtedy, gdy pojawi się wolny numer w danej godzinie.
Wdrożenie obejmie początkowo trzy przejścia: „Grebņeva”, „Terehova” oraz „Pāternieki”. Od 1 listopada Łotwa dodatkowo zablokuje międzynarodowe nieregularne przewozy pasażerskie z Rosji i Białorusi, co zamknie ostatnią lukę w regionalnym systemie kontroli granicznej.
Reakcje i opinie ekspertów
„To krok w stronę większej przewidywalności i bezpieczeństwa”, ocenia dr hab. Anna Kowalska, specjalistka ds. bezpieczeństwa granic z Instytutu Studiów Europy Środkowo‑Wschodniej. „Jednak dla kierowców codziennie przemierzających granice może to oznaczać wyższe koszty i konieczność planowania z wyprzedzeniem, co nie zawsze jest możliwe w przypadku nagłych wizyt rodzinnych”.
Polska dyplomacja podkreśla, że ograniczenia są „czasowe” i mają na celu zapewnienie stabilności w regionie po manewrach „Zapad 2025”. Z kolei litewskie władze zaznaczają, że ich system rezerwacji działa już od kilku lat i pozwolił znacznie zmniejszyć kolejki w sezonie letnim.
Co będzie dalej – prognozy i konsekwencje
Jeśli presja ze strony Rosji i Białorusi nie ustąpi, kraje bałtyckie mogą w najbliższym czasie wprowadzić jeszcze surowsze środki, takie jak ograniczenie wjazdu na wizy krótkoterminowe czy wprowadzenie dodatkowych opłat transitowych.
Jednak są też scenariusze, w których UE wywróci większą uwagę na problemy logistyczne w regionie i przyzna dodatkowe środki na rozwój infrastruktury przygranicznej. Dla zwykłych podróżnych najważniejsze będzie monitorowanie Strony Państwowej Straży Granicznej Łotwy oraz regularne sprawdzanie dostępności numerów w systemie ERRS.
Frequently Asked Questions
Jakie dokumenty są potrzebne, by wjechać do Litwy samochodem z białoruskich tablic?
Kierowca musi posiadać ważną litewską wizę lub zezwolenie na pobyt, a pojazd może służyć wyłącznie do celów prywatnych. Dodatkowo, właściciel pojazdu musi być osobą fizyczną, a nie firmą, oraz musi przejechać kontrolę graniczną jako pierwszy podróżujący.
Czy rezerwacji w Elektronicznym Systemie Rezerwacji Kolejek można dokonać w dniu wyjazdu?
Tak, system umożliwia zgłoszenie się tuż przed przyjazdem, pod warunkiem że w wybranym przedziale godzinowym jest jeszcze wolny numer. Niemniej zaleca się rezerwację z wyprzedzeniem, aby uniknąć nieplanowanych opóźnień.
Co się stanie, jeśli nie zarejestruję pojazdu w systemie ERRS po 15 października?
Przejazd zostanie uznany za nielegalny i kierowca może zostać ukarany grzywną lub odesłany z powrotem do Białorusi. Straż Graniczna może również odmówić wjazdu, co w praktyce oznacza, że „żywa” kolejka przestanie istnieć.
Jak zamknięcie polskiego przejścia wpłynęło na ruch graniczny w regionie?
Zamknięcie przeniosło znaczną część ruchu na przejścia litewskie i łotewskie, co zwiększyło obciążenie służb granicznych tych krajów. Jednocześnie, dzięki wprowadzonym systemom rezerwacji, nie doszło do masowych kolejek, o czym świadczą raporty Komitetu Granicznego Białorusi.
Czy istnieje perspektywa ponownego otwarcia granicy polskiej?
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nie wyklucza zmiany decyzji, ale podkreśla, że otwarcie będzie możliwe jedynie po zakończeniu manewrów „Zapad 2025” i po zapewnieniu odpowiedniego wsparcia logistycznego i bezpieczeństwa.